Thứ hai, hãy đọc sử không chỉ để biết chuyện gì đã xảy ra vào một thời điểm cụ thể, ở một nơi nhất định trong quá khứ, mà còn để biết cách con người hành xử trong mọi thời đại và ở mọi nơi, đặc biệt là hiện tại. Tuy nhiên, một tác giả phân biệt rõ ràng các nghĩa khác nhau của từ mà mình sử dụng thì chắc chắn tác giả đó đang đưa ra các thuật ngữ. Một độc giả kiên quyết làm ngơ trước mọi cám dỗ thì có lẽ không nên đọc sách thực hành.
Đến đây có thể xảy ra tình huống độc giả nói: Tôi không thể chê những kết luận tác giả đưa ra, nhưng tôi không thể dồng ý với chúng. Đây là nhiệm vụ phức tạp nhưng sẽ trở nên dễ hiểu hơn nếu có một ví dụ. Ở đó, những gì nhân vật làm sẽ trở nên dễ hiểu hơn với bạn.
Ví dụ: Đọc sách chính là học là một câu đơn giản, nhưng nếu lúc này ta hiểu học là thu nhận thông tin, lúc khác lại hiểu học là nâng cao hiểu biết thì rõ ràng nhận định đã thay đổi theo sự thay đổi của thuật ngữ trong khi câu đó không có gì thay đổi. Vậy mối quan hệ giữa các giai đoạn và cấp độ này là gì? Nhưng bạn luôn cần những nguyên tắc đọc mới khi bạn chuyển từ cấp độ đọc phân tích lên cấp độ đọc đồng chủ đề.
Nếu hoạt động dạy không có hoạt động tương hỗ là học thì dạy chẳng có giá trị gì. Các lời bình có thể giúp bạn hiểu được một cuốn sách cụ thể nhưng như vậy cũng có nghĩa bạn đã trở thành một độc giả tồi hơn. Với những cuốn đọc sau, có lẽ bạn đã có khái niệm rõ ràng về vấn đề, lúc đó hai bước mới kết hợp thành một được.
Khi bạn áp dụng bốn quy tắc này để đọc bất cứ cuốn sách nào, kể cả những cuốn khá khó và dài, thì bạn đã hoàn thành giai đoạn đầu tiên của đọc phân tích. Không phải bao giờ giả thuyết hay các quy tắc lập luận cũng được nêu ra ngay từ đầu, nhưng chúng chính là nguồn gốc của kết luận. Nhưng những người uyên bác lại có quyền phê phán những lỗi sai mà những người thiếu hiểu biết mắc phải.
Chúng tôi khuyên bạn một điều nhỏ nữa vì nó đặc biệt có ích khi bạn đọc các vở kịch của Shakespeare. Với thơ, nó càng quan trọng, quan trọng hơn việc áp dụng quy tắc ấy với một tác phẩm khoa học, triết học hay thậm chí là một cuốn tiểu thuyết hoặc kịch. Nếu người đó đã nghiên cứu về chủ đề này thì ngoài việc nói bạn nên đọc đoạn nào, rất có khả năng anh ta sẽ tiện thể nói luôn cách đọc chúng như thế nào và điều này có thể gây khó khăn cho bạn.
Triết học giống khoa học và khác sử học ở chỗ nó thiên về tìm kiếm những chân lý phổ quát hơn là mô tả những sự kiện cụ thể dù ở quá khứ gần hay quá khứ xa. Bằng phép tương đồng, ta có thể tìm ra tập hợp các quy tắc giống nhau hướng dẫn việc đọc thơ, tiểu thuyết và kịch. Khi nói một tác giả trình bày không logic tức là tác giả đã ngụy biện trong quá trình suy luận.
Có thời kỳ, các nhà nghiên cứu khoa học thật sự coi nhẹ vai trò của các nhà nghiên cứu lịch sử khoa học, họ chỉ là những người nghiên cứu lịch sử một chủ đề nào đó và không có khả năng mở rộng ra các chủ đề khác. Thứ nhất, chúng ta không đủ trình độ để đọc các loại sách khó hiểu nói trên. Vì vậy, để giao tiếp thành công, cả hai bên cần phải dùng những từ có nghĩa giống nhau, tức là phải thống nhất về thuật ngữ.
Nhưng nhận xét này sẽ là sự phản ánh về cuốn sách chứ không phải về chính bạn, chỉ khi bạn đã cố gắng hết sức mà vẫn không hiểu cuốn sách nói gì. Tất nhiên là dàn ý trên chỉ là công thức tham khảo. Có thể bạn biết ông ta là người viết cuốn sách lịch sử duy nhất về cuộc chiến Peloponnesian xảy ra vào cuối thế kỷ V trước Công nguyên.
Từ đầu đến giờ, chưa có phần nào nói cụ thể về cách đọc hai hoặc nhiều cuốn sách về cùng một chủ đề. Và bằng cách nào đó, độc giả đọc tác phẩm khoa học xã hội vẫn phải trả lời câu hỏi trên. Nếu chúng ta không đọc chúng thật nhanh thì chúng ta sẽ lãng phí rất nhiều thời gian.